Oto dlaczego Niemcy wycofały swoją certyfikację dla gazociągu Nord Stream 2 w obliczu zaostrzających się napięć.
We wtorek kanclerz Niemiec Olaf Scholz ogłosił, że kraj ten unieważni certyfikację Nord Stream 2, gazociągu z Rosji, nad którym prace trwają od około dekady. Posunięcie to nastąpiło po tym, jak prezydent Rosji Władimir Putin uznał legalność dwóch separatystycznych republik w granicach Ukrainy.
Unieważnienie certyfikacji gazociągu nastąpiło w wyniku ekspansywnych roszczeń terytorialnych wysuniętych przez Putina w imieniu separatystów na Ukrainie. Jest to również następstwem dziesięcioletniej debaty i negocjacji pomiędzy niektórymi krajami w Europie na temat tego, jak najlepiej zabezpieczyć energię, której potrzebują obecnie, a jednocześnie opracować przyszłą politykę, która będzie odporna na wyzwania zarówno rynkowe, jak i polityczne. Siły rosyjskie, które od października masowo gromadzą się wzdłuż granic Ukrainy, wkraczają obecnie na jej terytorium, co nieuchronnie może doprowadzić do bardziej otwartych działań wojennych między Rosją a Ukrainą.
Aby zrozumieć, w jaki sposób rurociąg wpisuje się w ten kryzys, ważne jest, aby zrozumieć dokładną naturę Nord Stream 2, związek między rurociągami a polityką energetyczną oraz to, jak bezpieczeństwo energetyczne wiąże się z polityką klimatyczną. Rezygnując z certyfikacji gazociągu, Niemcy wykorzystują politykę energetyczną do ukarania polityki zagranicznej Rosji.
Czym jest Nord Stream 2?
Nord Stream 2 to projekt kilku europejskich firm energetycznych oraz Gazpromu, firmy energetycznej, której większościowym udziałowcem jest rząd rosyjski. Jest to rurociąg, którym będzie transportowany gaz ziemny – wydobywana mieszanina paliw kopalnych, składająca się głównie, choć nie wyłącznie, z metanu. Gazociąg Nord Stream 1, zbudowany w 2011 i 2012 roku, biegnie z rosyjskiego wybrzeża Bałtyku pod wodą do Niemiec. Gazociąg Nord Stream 2, zbudowany w latach 2018-2021, biegnie w większości tą samą trasą, ale jego początek znajduje się dalej w Rosji.
Zużycie tego gazu do celów energetycznych w Europie osiągnęło szczyt w 2010 roku i od tego czasu wykazuje dość nierównomierną tendencję spadkową. Projekt Nord Stream 2, który po raz pierwszy rozważano w 2012 roku, został opóźniony częściowo dlatego, że gazociąg Nord Stream 1 w 2015 roku był wykorzystywany tylko w połowie swoich możliwości. Po części zużycie gazu przesyłanego rurociągiem z Rosji spadło z powodu sankcji nałożonych przez Stany Zjednoczone na Rosję w 2014 roku po aneksji przez nią Półwyspu Krymskiego na Ukrainie.
Co zatem gazociąg, który nie biegnie przez Ukrainę, ma wspólnego z Ukrainą?
W 2014 roku amerykańska Agencja Informacji Energetycznej oszacowała, że 16 procent gazu ziemnego metanu pochodzącego z Rosji i zużywanego przez Europę przechodziło przez starsze rurociągi na Ukrainie, inne niż Nord Stream. Gazociąg Nord Stream 1 zmniejszył ten przepływ o około połowę, ale rurociągi biegnące przez Ukrainę i pod Bałtykiem zapewniają regularne dostawy gazu do krajów europejskich.
W 2014 roku Rosja zajęła Krym i rozpoczęła trwającą do dziś wojnę między ukraińskim rządem a dwiema samozwańczymi republikami separatystycznymi we wschodniej Ukrainie.
W pierwszych miesiącach 2009 roku, podczas sporu między Gazpromem a ukraińską spółką gazową Naftogaz, Gazprom odciął przepływ gazu do Europy przez Ukrainę. Ten niedobór, który wystąpił zimą, był jednym z powodów utworzenia Europejskiej Unii Energetycznej, która miała umożliwić krajom koordynację polityki energetycznej w obliczu przyszłych odcięć.
Anders Åslund, ekonomista z think tanku Atlantic Council w Waszyngtonie, cieszył się z powstania Europejskiej Unii Energetycznej w 2015 r. jako alternatywnego sposobu zapewnienia niezawodnych dostaw gazu dla krajów Europy. Gdyby cały gaz ziemny był kierowany przez rurociągi należące do Rosji, Aslund powiedział, że Nord Stream 2 dałby Gazpromowi „kontrolę nad rynkiem gazu w sercu Europy”.
Zarówno administracja Obamy, jak i Trumpa sprzeciwiały się budowie gazociągu Nord Stream 2. W marcu 2021 roku sekretarz stanu w rządzie Bidena, Antony Blinken, powiedział, że „ten rurociąg to rosyjski projekt geopolityczny mający na celu podzielenie Europy i osłabienie europejskiego bezpieczeństwa energetycznego”, chociaż administracja Bidena osiągnęła później porozumienie z Niemcami w sprawie wsparcia ukończenia Nord Stream 2 na warunkach obejmujących niemieckie inwestycje w energię odnawialną na Ukrainie.
Metan jest gazem cieplarnianym. Jaki jest związek z klimatem?
Metan, podstawowy składnik gazu ziemnego, jest gazem cieplarnianym. Wycieka na każdym etapie procesu produkcyjnego. Nawet pomijając te wycieki, gaz może spalać się czyściej niż węgiel, ale nie zawsze jest to czyste spalanie. Rurociągi, podobnie jak generatory energii, to infrastruktura, wymagająca dużych inwestycji, które często zwracają się po pewnym czasie, w postaci zysków lub ciągłej użyteczności, a najlepiej obu tych rzeczy.
Jeśli Nord Stream 2 zostanie zdeklasyfikowany, oznacza to usunięcie jednej drogi przesyłu gazu ziemnego do Niemiec i reszty Europy. Rekompensata za utraconą energię oznacza prawdopodobnie zachęcenie krajów do dalszego inwestowania w odnawialne źródła energii, takie jak energia słoneczna i wiatrowa, oraz w akumulatory do przechowywania energii na wypadek szczytowego zapotrzebowania. W ciągu ostatniej dekady koszty energii odnawialnej gwałtownie spadły. Projektowanie nowej infrastruktury dla energii, która dociera do nas drogą powietrzną i za dnia, oznacza planowanie zaopatrzenia w energię, której nie da się odciąć wojnami toczonymi kilka krajów dalej.
Okaże się, czy niemiecka decyzja o wycofaniu certyfikatu dla Nord Stream 2 zostanie podtrzymana. Ponieważ rurociąg został już zbudowany, przeszkody na drodze do jego wykorzystania wydają się być głównie natury politycznej, a nie operacyjnej. Argumenty dotyczące środowiska i niezależności energetycznej przeciwko Nord Stream 2 były wysuwane i dyskutowane od momentu powstania projektu dziesięć lat temu.
Tym, co ostatecznie spowodowało zmianę polityki Niemiec, było naruszenie przez Rosję suwerenności innego kraju. Tak długo, jak rząd Niemiec będzie odczuwał potrzebę sankcjonowania rządu rosyjskiego za jego działania, gazociąg Nord Stream 2 będzie prawdopodobnie stał pusty i nieużywany.
